نامه به سردبیر: پازل پزشکی

در شماره قبل، یک دانشجوی پزشکی با افت تحصیلی شدید در ترم اول معرفی گردید که به دلایل عاطفی دچار مشکل شده بود و سایر ماوقع در مورد وی توضیح داده شد. در اینکه مسائل عاطفی از جمله مواردی هستند که همواره در دانشگاه ها وجود داشته و کم و بیش مشکلاتی را نیز برای دانشجویان به همراه داشته است شکی نیست(1) و به نظر نمی‌رسد تنها محدود به دانشجویان رشته پزشکی باشد بلکه می‌تواند گریبان هر فردی که برای ادامه تحصیل وارد دانشگاه می شود را بگیرد و محدود به مقطع خاصی از تحصیل نیز نمی‌باشد. این موضوع در هر یک از دانشجویان دختر و پسر می تواند اتفاق بیفتد و قطعاً یک موضوع مهم می باشد و نیاز دارد به طور تخصصی توسط خبرگان و کارشناسان مربوطه بررسی گردد، سیاست‌گزاری ها و اقدامات لازم در جهت مدیریت آن انجام شود. تاکنون مطالعات متعددی در زمینه شناسایی علل افت تحصیلی دانشجویان انجام شده است و اغلب آنها بر خصوصیات روان شناختی دانشجویان، ویژگی‌های اساتید، سیستم آموزشی، علل فردی و خانوادگی، سوابق تحصیلی در دوره های قبلی و مواردی از این قبیل اشاره دارند(2). در این بین برخی موارد تأثیرگذار وجود دارند که به طور جدی مورد توجه قرار نمی گیرند، به عنوان مثال یکی از دلایل افت تحصیلی که در دانشجویان پزشکی در ترم‌های ابتدایی تحصیل رخ می دهد، بی توجهی این دانشجویان نسبت به دوره علوم پایه و جدی نگرفتن دروس این دوره است. تجربه شخصی نگارنده در برخورد با دانشجویان متعددی که در امتحانات این دوره نتیجه خوبی نگرفته اند نشان می دهد که این دانشجویان دوره علوم پایه پزشکی را به عنوان بخشی ضروری از دوره آموزش پزشکی احساس نکرده و در نتیجه فقط در حد کسب نمره قبولی دروس مربوطه تلاش می کنند و به قول یکی از این دانشجویان، پس از گذراندن دوره پرمشقت آمادگی برای کنکور و قبولی در پزشکی الان وقت استراحت است تا برای دوره های بعد که وارد دروس تخصصی پزشکی می شویم، آماده باشیم. متاسفانه این تفکر کم و بیش در بین بسیاری از دانشجویان پزشکی وجود دارد و بعضاً عواقب غیرقابل جبرانی نیز می تواند به همراه داشته باشد. اینکه چرا چنین تصوری در بین دانشجویان رواج دارد، موضوعی جدی و حائز اهمیت بوده و قابل بررسی می باشد. اهمیت دروس دوره علوم پایه برای آماده سازی دانشجویان پزشکی جهت ورود به مقاطع بعدی امری غیرقابل انکار می‌باشد. از نظر نگارنده، می توان دوره آموزش پزشکی را به یک پازل تشبیه نمود که از قطعات مختلفی تشکیل شده است و با در کنار هم گذاشتن و جای گذاری صحیح این قطعات، به تدریج چهره یک پزشک ترسیم می شود به گونه ای که با پایان یافتن دوران تحصیل می توان چهره کامل یک پزشک را در این پازل مشاهده نمود. در واقع در بدو ورود دانشجو به رشته پزشکی، این قطعات در اختیار وی قرار داده می شود و دانشجو حدود 7 سال زمان دارد که هر قطعه را در جای خود قرار دهد. آنچه در تکمیل یک پازل معمولاً مدنظر قرار می‌گیرد، قرار دادن قطعات ساده و اصلی در ابتدای کار است نظیر چهار گوشه پازل و سپس براساس آن سایر قطعات جای‌گذاری می شوند. در آموزش پزشکی نیز روال بر همین منوال است. در پازل پزشکی دروس علوم پایه مشابه قطعات گوشه و کلیدی پازل هستند که یادگیری و درک صحیح و عمیق آنها می تواند برای مقطع بعدی راهگشا باشد؛ و در سایر مقاطع نیز همین منوال وجود دارد. به عنوان مثال در دوره علوم‌پایه دانشجوی پزشکی در درس بیوشیمی با هورمون های تیروئید از نظر ساختار، نحوه تولید و نقش ید در این هورمون‌ها آشنا می شود، در درس فیزیولوژی با عملکرد صحیح غده تیروئید و نقش هورمون های آن آشنا می شود. در مقطع فیزیوپاتولوژی با بیماری‌های تیروئید و اختلالات هورمون‌های تیروئید آشنا می گردد؛ در دوره کارآموزی با حضور در بخش داخلی، بیماران با اختلالات تیروئید را از نزدیک در کلینیک و بالین مشاهده می کند و آنچه در تئوری خوانده است به صورت عملی تجربه می کند و در نهایت در دوره کارورزی، مدیریت بیماران مربوطه را برعهده می گیرد و مسائل تشخیصی و درمانی بیماران را پیگیری می نماید. در حقیقت می توان گفت دانشجوی پزشکی در هر یک از این دوره ها، قطعات پازل پزشکی را در جای خود قرار می دهد تا در نهایت تصویر کامل یک پزشک بدست آید. بدیهی است در تکمیل پازل امکان چیدن قطعات از وسط پازل در بدو امر کاری دشوار و در مورد پازل‌های با قطعات زیاد حتی غیر‌ممکن است. در آموزش پزشکی نیز نمی توان بدون بهره‌مندی از دوران علوم پایه وارد دوره فیزیوپاتولوژی شد و کسب موفقیت و یادگیری مناسب در دوره های بالاتر منوط به درک مطالب دوره های پیشین است. لذا به نظر می رسد توجیه دانشجویان پزشکی تازه وارد به دانشکده ها در زمان ورود به دانشگاه امری ضروری و واجب است و لازم است اهمیت و جایگاه دروس علوم پایه برای آنها تبیین گردد.